W 20. rocznicę śmierci prof. Czesława Łuczaka
Zmarły 10 sierpnia prof. Czesław Łuczak był blisko związany z Instytutem Zachodnim
W 20. rocznicę śmierci prof. Czesława Łuczaka
10 sierpnia mija 20. rocznica śmierci prof. Czesława Łuczaka, historyka, wybitnego znawcy dziejów II wojny światowej i okupacji niemieckiej w Polsce oraz historii gospodarczej. Był blisko związany z Instytutem Zachodnim.
Czesław Łuczak urodził się 19 lutego 1922 r. w Kruszwicy. Bezpośrednio po okupacji, podczas której pracował jako robotnik, a następnie księgowy, podjął studia na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego. W 1949 r. obronił rozprawę doktorską, której promotorami był najpierw prof. Jan Rutkowski, a po jego śmierci prof. Zygmunt Wojciechowski, założyciel i pierwszy dyrektor Instytutu Zachodniego.
Przez całe życie zawodowe był związany przede wszystkim z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (do 1955 r. Uniwersytetem Poznańskim). W 1966 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. W latach 1965-1972 był rektorem UAM. W latach 1969-1981 oraz 1987-1991 pełnił funkcję dyrektora Instytutu Historii UAM. Przez 30 lat, od 1962 do przejścia na emeryturę w 1992 r., kierował pracami Zakładu Historii Gospodarczej przy tym instytucie. Czesław Łuczak był ponadto członkiem Rady Naukowej Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce. Był też wieloletnim członkiem Rady Naukowej Instytutu Zachodniego. W 1953 r. wstąpił PZPR, której członkiem pozostał do końca istnienia tej partii.
Imponujący dorobek naukowy Czesława Łuczaka obejmuje blisko 50 książek oraz 400 innych prac.
Dokładnie 50 lat temu, w 1972 r., opublikował monografię „Kraj Warty” 1939-1945. Studium historyczno-gospodarcze okupacji hitlerowskiej. W 1996 roku ukazała się uzupełniona wersja tej monografii zatytułowana Pod niemieckim jarzmem (Kraj Warty 1939-1945). Dziejom niemieckiej okupacji w Wielkopolsce poświęcone zostały także dwa wydane w 1989 r. kalendaria: Dzień po dniu w okupowanym Poznaniu oraz Dzień po dniu w okupowanej Wielkopolsce i na Ziemi Łódzkiej (Kraj Warty). Do dziś cieszą się one popularnością. W latach dziewięćdziesiątych historyk opublikował też dwie niewielkie, popularnonaukowe biografie dygnitarzy nazistowskich – Hermanna Göringa (1994) oraz Arthura Greisera (1997).
Czesław Łuczak wydał również dziewięć tomów źródłowych, z czego trzy ukazały się w serii Instytutu Zachodniego Documenta Occupationis. Były to: Wysiedlenia ludności polskiej na tzw. ziemiach wcielonych do Rzeszy 1939-1945, Położenie polskich robotników przemysłowych w Rzeszy 1939-1945 oraz Położenie ludności polskiej w tzw. Kraju Warty w okresie hitlerowskiej okupacji.
Spośród najważniejszych prac Czesława Łuczaka wymienić należy jednak przede wszystkim Politykę ludnościową i ekonomiczną hitlerowskich Niemiec w okupowanej Polsce (1979) oraz Politykę ekonomiczną III Rzeszy w latach drugiej wojny światowej (1982). Duże znaczenie miały jego Od Bismarcka do Hitlera. Polsko-niemieckie stosunki gospodarcze” (1988) oraz Polska i Polacy w drugiej wojnie światowej (1993). Pośmiertnie ukazały się dwa tomy jego Dziejów gospodarczych Niemiec w latach 1871-1990: pierwszy poświęcony został II Rzeszy i Republice Weimarskiej, a drugi – Trzeciej Rzeszy. Prace nad trzecim tomem przerwała śmierć autora.
Za swoje osiągnięcia naukowe i organizacyjne był wielokrotnie odznaczany w tym Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Czesław Łuczak był też doktorem honoris causa uniwersytetów w Charkowie i w Halle.
(BR)