Otwarcie niemieckiej szkoły policyjnej w Gnieźnie w 1940 roku
Fot. 1. Uroczystość otwarcia szkoły.
1 kwietnia 1940 r. w Gnieźnie została otwarta pierwsza w Kraju Warty szkoła policyjna. Szkoła przeznaczona była dla policji pomocniczej. Jeszcze w tym samym roku w Aleksandrowie Kujawskim pracę rozpoczęła druga w okręgu szkoła policyjna, która zajmowała się szkoleniem żandarmów. Obie instytucje działały przez cały okres okupacji.
Policja pomocnicza (Hilfspolizei) była jedną − obok m.in. żandarmerii i policji ochronnej – z formacji policji porządkowej (Ordnungspolizei). Zorganizowana została dla miejscowych Niemców (Volksdeutsche). Prowadzenie werbunku do niej rozpoczęto w końcu listopada 1939 r. Pod koniec tego roku policja ta liczyła blisko 2800 funkcjonariuszy, a na początku 1940 r. liczba ta wzrosła do 4000. Członkowie policji porządkowej służyli przede wszystkim w patrolach przeprowadzanych przez żandarmerię lub policję ochronną, brali udział w pilnowaniu różnych obiektów, a także w akcjach wysiedlania ludności polskiej. Później dopuszczeni zostali do samodzielnego patrolowania terenu. Policja pomocnicza podlegała dowódcy policji porządkowej w Warthegau Oskarowi Knofemu.
Policja porządkowa zastąpiła Selbstschutz, czyli paramilitarną organizację złożoną z mniejszości niemieckiej, która terroryzowała ludność polską, przeprowadzając rewizje, rekwizycje, aresztowania oraz biorąc aktywny udział w mordach. Likwidację Selbstschutzu, który działał dość samowolnie, zapowiedziano w końcu listopada 1939 r. W Kraju Warty został on rozwiązany w styczniu 1940 r., a jego ostatnie oddziały zaprzestały działalności najpóźniej w marcu 1940 r. Poważna liczba członków tej formacji przeszła do służby w policji pomocniczej.
Przygotowanie do otwarcia w Gnieźnie szkoły policyjnej podjęto najprawdopodobniej już w końcu 1939 r. Na siedzibę szkoły wyznaczono budynek zarekwirowanego seminarium duchownego. Przed szkołą powstał plac do ćwiczeń, do budowy którego wykorzystano gruzu ze zburzonej w 1940 r. gnieźnieńskiej synagogi. Kompleks szkolny składał się z budynku właściwego, gdzie odbywały się zajęcia, oraz z internatu dla adeptów. Komendantem szkoły został Oberleutnant Ernst.
Otwarcie szkoły przypadło w 125. rocznicę urodzin Otto von Bismarcka. Na uroczystości obecny był O. Knofe, który podczas swego przemówienia przywołał postać „żelaznego kanclerza” jako tego, który rozpoczął walkę o niemieckość tych ziem. Walka ta, jak wywodził Knofe, podjęta zostało na nowo przez Führera. Przytoczył też słowa Bismarcka: „My, Niemcy boimy się tylko Boga, poza tym niczego innego na świecie”, które – wypowiedziane przed budynkiem byłego seminarium duchownego – miały pewien ironiczny wydźwięk.
Pierwsze czteromiesięczne szkolenie rozpoczęło w Gnieźnie 260 młodych (przyjmowano wyłącznie mężczyzn do 30. roku życia) Volksdeutschów. W programie nauczania znalazły się m.in. obowiązkowe zajęcia z języka niemieckiego, zajęcia sportowe oraz szkolenie ideologiczne.
Prezentowane fotografie dokumentują uroczystość otwarcia szkoły. Wykonane zostały przez fotografa „Ostdeutscher Beobachter”, najważniejszego niemieckiego dziennika Kraju Warty. Żadnej z nich nie umieszczono jednak w relacji prasowej z wydarzenia, która ukazała się na łamach dziennika dzień później (tj. 2 kwietnia 1940 r.). Fotografie te, dostępne dotychczas w formie odbitek stykowych przeznaczonych dla potrzeb redakcji „Ostdeutscher Beobachter”, zostały podczas cyfrowego opracowania powiększone, co umożliwia ich odczytanie. Ogółem powstało 11 zdjęć z tego wydarzenia. Warto w tym miejscu nadmienić, iż cały zbiór zdigitalizowanych „stykówek”, liczący w sumie ok. 2300 zdjęć z Kraju Warty, będzie – po merytorycznym opracowaniu – sukcesywnie udostępniany.
Fot. 2. Przemawia Oskar Knofe.
Fot. 3. Wciągnięcie nazistowskiej flagi na maszt.
Fot. 4. Przegląd pierwszych oddziałów.
Fot. 5. Obiad po głównych uroczystościach.
Fot. 6. W internacie.
„Z Archiwum Instytutu Zachodniego” jest internetową serią wydawniczą Instytutu Zachodniego. W jej ramach prezentowane są dokumenty i materiały pochodzące z bogatego zasobu Archiwum II Wojny Światowej IZ.
