EnglishArchiwum Ziem Zachodnich i Północnych − opis zbiorów
- Spis pamiętników podlegających transkrypcji: plik PDF 4MB
- Spis fotografii zdigitalizowanych: plik PDF 11MB
- Archiwum Ziem Zachodnich i Północnych – Inwentarz Zbiorów Archiwalnych –
Dział I: Pamiętniki: plik PDF 2MB
Archiwum Ziem Zachodnich i Północnych składa się ze zbioru fotografii oraz pamiętników osadników, które spływały na konkursy organizowane przez Instytut Zachodni od 1956 r. Dzięki projektowi realizowanemu przez Instytut Zachodni w latach 2013-2017 zbiory te zostały zdigitalizowane i są dostępne w wersji cyfrowej.
Zdjęcia Warmii i Mazur, Pomorza Zachodniego, Ziemi Lubuskiej i Śląska były wykonywane w latach 40. i 50. w trakcie wypraw terenowych pracowników Instytutu na Ziemie Odzyskane, czyli dawne obszary Niemiec, przyłączone po II wojnie światowej do Polski. Określenie Ziemie Odzyskane odzwierciedlało koncepcję polityczną, nawiązywało do granic państwa polskiego w początkach jego istnienia i uzasadniało ich przynależność do Polski po II wojnie światowej, a jednocześnie legitymizowało władzę sprawowaną przez partię komunistyczną. W czasie tych podróży zbierano materiał do publikacji o poszczególnych regionach, które ukazywały się w serii „Ziemie Staropolski”. Na zdjęciach uwieczniono głównie zabytki architektury, zniszczenia wojenne oraz odbudowę, zakłady pracy i zagospodarowywanie nowych terenów.
Podobnego zadania dokumentacyjnego podjął się w końcu lat 90. prof. Zbigniew Mazur, którego fotografie również znajdują się w zasobach archiwum. Zmiana systemu politycznego w 1989 r. oraz towarzyszące jej przemiany społeczne, wpłynęły także na perspektywę postrzegania tych terenów i sposób oceny koncepcji Ziem Odzyskanych. Zbiór fotografii Z. Mazura stanowi nie tylko powtórzenie dokumentacji z poprzednich wypraw, ale uwzględnia także upamiętnienia różnych wydarzeń oraz zmiany, jakie zaszły na Ziemiach Zachodnich i Północnych przez 50 lat.
Pamiętniki osadników to zbiór wspomnień spisanych przez mieszkańców Ziem Zachodnich i Północnych, przedstawiający zarówno czasy pionierskie, jaki i późniejsze etapy zagospodarowywania tych obszarów. Jest to doskonałe źródło do dziejów PRL, chętnie wykorzystywane zarówno przez historyków, jaki i socjologów. Pierwszy konkurs na pamiętniki mieszkańców Ziem Zachodnich i Północnych został ogłoszony przez Instytut Zachodni w grudniu 1956 r. Kolejny w 1966 r. był adresowany do młodych mieszkańców Ziem Zachodnich i Północnych, a następny miał miejsce w 1970 r. w związku z 25-leciem Ziem Odzyskanych. Pamiętniki zawierają opisy okresu pionierskiego, zastanego krajobrazu i warunków pracy zawodowej, życia rodzinnego, a także osobiste poglądy na różne problemy dotykające mieszkańców w codziennym życiu. Część prac przesłanych na organizowane konkursy została opublikowana, cały zbiór został poddany transkrypcji i jest dostępny w Archiwum Ziem Zachodnich i Północnych.
Korzystanie z Archiwum jest możliwe zgodnie z zasadami określonymi w regulaminie.