EnglishZbiory fotografii z Ziem Zachodnich i Północnych Instytutu Zachodniego powstały przy okazji opracowania i wydania cyklu „Ziemie Staropolski” w latach 40. XX w. W ramach realizacji tego przedsięwzięcia zorganizowano szereg wypraw badawczych na tereny Dolnego Śląska, Pomorza Zachodniego, Ziemi Lubuskiej oraz Warmii i Mazur. Podczas każdej z wypraw badacze robili notatki, prowadzili wywiady. Ważnym elementem ekspedycji było gromadzenie dokumentacji fotograficznej. W jej wyniku zebrano zbiór zdjęć liczący ok. 5500 sztuk.
Pierwsza wyprawa naukowa Instytutu Zachodniego wyruszyła z Poznania na Dolny Śląsk pod kierunkiem prof. Zdzisława Kaczmarczyka we wrześniu 1946 r. i trwała z przerwami do listopada tego roku. W ciągu siedmiu tygodni przejechano 5700 km i wykonano 1400 zdjęć fotograficznych
Materiały do opisu Pomorza Zachodniego zbierano podczas czterech osobnych wypraw – podczas pierwszej odbywającej się pod kierownictwem prof. Janusza Dresiewicza w kwietniu 1947 r. uczestniczyli historycy, ekonomista i literat reportażysta; w drugiej mającej miejsce w maju 1947 r. brali udział historycy sztuki, trzecia zorganizowana w kwietniu 1948 r. dotyczyła problemów geografii. Osobno zorganizowano także ekspedycję fotograficzną, która pozwoliła zebrać ok. 1000 zdjęć.
Kolejna wyprawa naukowa realizowana przez Instytut Zachodni w ramach przygotowania serii „Ziemie Staropolski” odbyła się w sierpniu i wrześniu 1947 r. Interdyscyplinarny zespół badawczy pod kierownictwem prof. Zdzisława Kaczmarczyka w ciągu sześciu tygodni przejechał 4000 km. Zebrano w tym czasie 1200 zdjęć.
W 1949 r. zorganizowano dwie ostatnie wyprawy. Pierwsza z nich, działająca pod kierownictwem prof. Marii Kiełczewskiej-Zaleskiej i doc. Stanisławy Zajchowskiej, zbierała materiały na temat Warmii i Mazur. W ciągu miesiąca przebyła ona 4000 km i zebrała 1000 zdjęć. Druga natomiast, pod kierownictwem prof. Michała Szczanieckiego i prof. Zdzisława Kaczmarczyka, wyruszyła na tereny Górnego Śląska. Jej efektem było m.in. wykonanie ok. 900 fotografii.
Zdjęcia zgromadzone w Instytucie Zachodnim posiadają niezwykłą wartość. Dokumentują zabytki sztuki Ziem Zachodnich i Północnych, zniszczenia wojenne na tych terenach oraz w niektórych wypadkach także życie codzienne ich mieszkańców. Były one podstawą nie tylko do zilustrowania cyklu „Ziemie Staropolski”, ale służyły i nadal służą badaczom i instytucjom zainteresowanym problematyką ZZiP.
Drugą część zbioru fotografii Ziem Zachodnich i Północnych Instytutu Zachodniego stanowi ok. 1500 zdjęć z końca lat 90., wykonanych w trakcie podróży studyjnych prowadzonych przez prof. Dra hab. Zbigniewa Mazura.
Bezprecedensowe w tematyce były jego prace nad niemiecką spuścizną kulturową na Ziemiach Zachodnich i Północnych oraz polityką pamięci na tych terenach, które nabrały nowej dynamiki po 1989 r. Zdjęcia pokazują przemiany, jakie zaszły na Ziemiach Zachodnich i Północnych, dokumentują stan cmentarzy oraz licznych pomników, zarówno polskich, niemieckich i radzieckich. Niektóre ujęcia to powtórzenia kadrów, które trafiły do Instytutu Zachodniego w latach 40. i 50., pokazujące te same plenery i obiekty z perspektywy niemal 50 lat.
