Browsing Tag

I wojna światowa

Bastion niemczyzny
Historia Niemiec, Historia Polski,

Bastion niemczyzny na nowym pograniczu. Powiat mi(...)

  • Autor:  Grzegorz  Urbanek
  • Wydawca:  Wydawnictwo  Wojewódzkiej  i  Miejskiej  Biblioteki  Publicznej im.  Zbigniewa  Herberta,  Gorzów  Wielkopolski  2024
  • ISBN:  978-83-63404-63-5
  • Oprawa:  twarda
  • Liczba stron:  422

W wyniku postanowień traktatu wersalskiego z 1919 roku oraz prac Komisji Granicznej w 1920 roku na pograniczu polsko-niemieckim wytworzyła się nowa rzeczywistość terytorialna i polityczna. Powiat międzyrzecki, jako powiat graniczny Niemiec, otrzymał wówczas zadanie bycia bastionem niemczyzny na nowym pograniczu.

Analizując funkcjonowanie powiatu międzyrzeckiego po I wojnie światowej Grzegorz Urbanek zauważa, że Międzyrzecz stał się w tym okresie drugim po Pile ośrodkiem pamięci o wielkiej wojnie, konflikcie granicznym i utraconym niemieckim wschodzie. Materialnym świadectwem tych reminiscencji stały się liczne przedsięwzięcia komemoratywne – tablice, pomniki, kamienie pamięci i inskrypcje na dzwonach, mające nawoływać do wspomnień o zmarłych i zagrzewać społeczeństwo do walki o odzyskanie ziem utraconych przez Niemcy w wyniku I wojny światowej.

Cyprian_Fotografie
Historia Polski, Historia powszechna,

Fotografie 1918-1919 / Tadeusz Cyprian

  • Autor:  Tadeusz  Cyprian
  • Opracowanie zdjęć:  Robert  Andre
  • Redakcja:  Monika  Piotrowska
  • Wydawca:  Wydawnictwo  Robert  Andre,  Koło  2021
  • ISBN:  978-83-954879-1-0
  • Oprawa:  twarda
  • Liczba stron:  136

Tadeusz Cyprian, wicedyrektor Instytutu Zachodniego w Poznaniu w latach 1956–1957, był niekwestionowanym autorytetem nie tylko w dziedzinie prawa, ale i fotografii, jako wybitny przedstawiciel krajowego środowiska fotograficznego. Pasję tę wyniósł z domu, a rozwinął po wydostaniu się z obozu jenieckiego i udaniu się do Francji w roli rekruta do polskiej armii. T. Cyprian fotografował życie codzienne żołnierzy przedostających się z Włoch do Francji, a następnie przebywających w obozie szkoleniowym Błękitnej Armii w bretońskim miasteczku Quintin i okolicach oraz w bazie lotniczej Pars-lès-Romilly w pobliżu Paryża.

133 negatywy zdjęć z tego okresu zostały przechowane przez córkę autora. Dzięki temu obecnie mogła powstać publikacja Fotografie 1918-1919  zawierająca dokument nie tylko biograficzny, ale i historyczny – unikatowy fotoreportaż o drodze przebytej przez hallerczyków, o szkoleniach i zwykłej codzienności w Armii Polskiej.

Cyprian_Notatki jeńca
Historia Polski, Historia powszechna, Zasoby archiwalne,

Notatki jeńca 1917-1918 / Tadeusz Cyprian

  • Autor:  Tadeusz  Cyprian
  • Redakcja:  Monika  Piotrowska,  Magdalena  Knapowska
  • Wydawca:  Wydawnictwo  Robert  Andre,  Koło  2021
  • ISBN:  978-83-954879-0-3
  • Oprawa:  twarda
  • Liczba stron:  354

Prawnik Tadeusz Cyprian (1898–1979) w 1945 roku jako przedstawiciel Polski brał udział w procesie głównym zbrodniarzy hitlerowskich w Norymberdze. Jednak już wcześniej,  jako osiemnastolatek tuż po maturze, trafił w sam środek ważnych wydarzeń. Powołany do armii austriackiej, znalazł się na froncie I wojny światowej. Walczył na froncie włoskim, gdzie dostał się do niewoli. W latach 1917–1918 przebywał w obozach jenieckich w Paduli pod Salerno i Santa Maria Capula w pobliżu Neapolu.

Dzienniki Tadeusza Cypriana z tego okresu przechowuje Archiwum Polskiej Akademii Nauk, Oddział w Poznaniu. Sześć niepozornych zeszytów skrywa intrygujący tekst spisywany na bieżąco we włoskich obozach jenieckich. Zapiski młodego żołnierza opublikowane obecnie jako Notatki jeńca 1917-1918 zawierają m. in. nieznany obraz historii tworzenia armii polskiej we Włoszech.

Wersal_2020
Historia powszechna, Stosunki międzynarodowe,

Die grosse Illusion. Versailles 1919 und die Neuo(...)

  • Autor:  Eckart  Conze
  • Wydawca:  Pantheon,  München  2020
  • ISBN:  978-3-570-55423-4
  • Oprawa:  miękka
  • Liczba stron:  559

Po zakończeniu I wojny światowej wszyscy mieli nadzieję na ustanowienie stabilnego porządku i nastanie trwałego pokoju. Jednak nadzieja ta okazała się iluzją, gdyż ani zwycięzcy, ani przegrani nie byli gotowi na prawdziwy pokój. Historyk Eckhart Conze twierdzi, że nawet po zawieszeniu broni wojna nadal trwała w umysłach wszystkich stron konfliktu.

Autor książki Die grosse Illusion  uważa, że skutki traktatu wersalskiego sięgają XXI wieku. Conze dowodzi, że patrząc przez pryzmat Wersalu można lepiej zrozumieć współczesny świat, szczególnie w wymiarze polityki międzynarodowej i globalnego ładu.

Leonhard_Versailles
Historia powszechna, Stosunki międzynarodowe,

Der überforderte Frieden. Versailles und die Welt(...)

  • Autor:  Jörn  Leonhard
  • Wydawca:  C. H. Beck,  München  2019
  • ISBN:  978-3-406-72506-7
  • Oprawa:  twarda
  • Liczba stron:  1531

Wiosną 1919 roku do Paryża przybyli dyplomaci i mężowie stanu z całego świata, aby zakończyć toczącą się od kilku lat I wojnę światową. Prowadzenie rokowań było jednak niezmiernie trudnym zadaniem wobec sprzecznych oczekiwań różnych stron.

W książce Der überforderte Frieden  Jörn Leonhard ukazuje, jak w latach 1918-1923 świat walczył o nowy porządek pokojowy. Odbywało się to pośród wstrząsów i niepowodzeń, rewolucji i zaciętych bitew. Niemiecki historyk nie ukrywa, że sposób, w jaki zakończyła się I wojna światowa, doprowadził do wielu rozczarowań i licznych konfliktów, które ukształtowały dalsze dzieje Europy i świata.

1918_Sympozjum_miękka
Historia Polski, Historia powszechna,

1918 – Das letzte Kriegsjahr. Symposium 9.No(...)

  • Redakcja:  Heeresgeschichtliches  Museum  Wien
  • Wydawca:  Republik Österreich – Bundesminister für Landesverteidigung,  Wiedeń  2019
  • Seria:  „Acta Austro-Polonica”,  Bd. 11
  • ISBN:  978-3-902551-89-4
  • Oprawa:  miękka
  • Liczba stron:  287

Publikacja 1918 – Das letzte Kriegsjahr  prezentuje artykuły napisane na podstawie referatów wygłoszonych podczas sympozjum o tej samej nazwie w listopadzie 2018 r. w  wiedeńskim Heeresgeschichtliches  Museum. Autorzy wystąpień skupili się na wybranych postaciach i wydarzeniach ostatniego roku I wojny światowej w Europie Środkowo-Wschodniej.

W sympozjum uczestniczyli również polscy badacze, którzy przybliżyli słuchaczom wypadki roku 1918 na ziemiach polskich. Ich wystąpienia także opublikowano w tomie pokonferencyjnym, m. in. Jerzy Gaul w swoim referacie ukazał postać Józefa Piłsudskiego – męża stanu i polityka, a Piotr Kubiak z Instytutu Zachodniego w tekście Der Großpolnische Aufstand 1918 – 1919. Ursachen, Verlauf und Folgen  przedstawił dzieje Powstania Wielkopolskiego.

Benedykt XV_nota pokojowa
Historia powszechna, Książki,

Dès le début. Die Friedensnote Papst Benedikts X(...)

  • Redakcja:  Birgit  Aschmann,  Heinz-Gerhard  Justenhoven
  • Wydawca:  Ferdinand  Schöningh,  Paderborn  2019
  • Seria:  „Veröffentlichungen der Kommission für Zeitgeschichte”,  Reihe C,  „Themen der Kirchlichen Zeitgeschichte”,  Bd. 2
  • ISBN:  978-3-506-70272-2
  • Oprawa:  miękka
  • Liczba stron:  VI, 378

Trzy lata po rozpoczęciu pierwszej wojny światowej, 1 sierpnia 1917 roku, Benedykt XV opublikował notę pokojową skierowaną do walczących stron. Papież ukazywał w niej wojującym narodom drogę wyjścia z „ogólnego szaleństwa”.

Niniejsza antologia przypomina tę na wpół zapomnianą inicjatywę pokojową. W poszczególnych artykułach historycy i teolodzy badają szanse realizacji propozycji wystosowanych przez papieża, zadając pytania o bezpośrednie konsekwencje. Jednocześnie teksty dotyczą kwestii zakresu, w jakim inicjatywa Benedykta XV była później kontynuowana w watykańskiej etyce pokoju.

Lasocki_Polacy w obozach
Historia Polski, Historia powszechna,

Polacy w austriackich obozach barakowych dla uchod(...)

  • Autor:  Zygmunt Lasocki  (1867-1948)
  • Opracowanie naukowe:  Andrzej Aksamitowski,  Henryk Walczak
  • Wydawca:  Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego,  Szczecin 2019
  • ISBN:  978-83-7972-268-6
  • Liczba stron:  460

Problem internowania tysięcy Polaków oraz przedstawicieli innych narodów w obozach na terytorium Austrii w latach 1914-1918 jest rzadko poruszany w polskiej literaturze historycznej. Zygmunt Lasocki, autor książki  Polacy w austriackich obozach barakowych dla uchodźców i internowanych,  jako poseł do parlamentu austriackiego podejmował w okresie I wojny światowej liczne starania o uwolnienie ludzi przetrzymywanych w obozach w okrutnych warunkach. W 1929 roku Lasocki opublikował swoje wspomnienia z lat 1914-1918, w których zamieścił zebrany przez siebie materiał źródłowy na temat Polaków, Rusinów i Żydów nieludzko traktowanych w ramach „opieki rządowej” w Austrii i na Węgrzech.

Obecna edycja  wspomnień Zygmunta Lasockiego przygotowana przez historyków z Uniwersytetu Szczecińskiego została wzbogacona o wiadomości zawarte w Tekach Lasockiego, przechowywanych w Bibliotece PAN i PAU w Krakowie, a także o liczne załączniki i przypisy poszerzające kontekst informacji i przemyśleń zawartych w tekście wspomnień.

Pierwsza niemiecka okupacja
Historia Polski, Historia powszechna, Niemcoznawstwo,

Pierwsza niemiecka okupacja. Królestwo Polskie i (...)

  • Redakcja naukowa:   Grzegorz Kucharczyk
  • Wydawca:  Instytut Historii PAN, Warszawa 2019
  • ISBN:  978-83-65880-58-1
  • Oprawa:  twarda
  • Liczba stron:  872

Po zakończeniu ofensywy armii niemieckiej i austro-węgierskiej na froncie wschodnim w połowie 1915 roku Rzesza Niemiecka okupowała znaczną część ziem dawnej Rzeczypospolitej. Pod władzą państw centralnych znalazły się wówczas tereny od wschodniej Wielkopolski po Dźwinę i Wołyń, dołączając do wcześniej zajętych ziem zaboru pruskiego i austriackiego.

Polityka stosowana przez niemieckie władze okupacyjne nie była jednolita. Na terenach zajętych podczas walk w 1915 roku mieszkańców traktowano inaczej niż pozostających pod władzą Berlina przed wybuchem I wojny światowej. Celem pracy zbiorowej Pierwsza niemiecka okupacja. Królestwo Polskie i kresy wschodnie pod okupacją mocarstw centralnych 1914-1918 jest m.in. przedstawienie tych różnic. Autorzy tekstów, wykorzystując liczne źródła archiwalne,  przedstawiają trzy sposoby funkcjonowania niemieckiego aparatu okupacyjnego na poszczególnych terenach: żadnych zmian w zaborze pruskim, politykę ustępstw w Warszawskim Generalnym Gubernatorstwie oraz dyktaturę wojskową na kresach wschodnich.

Dokonane porównanie wydarzeń pierwszej i drugiej wojny światowej na ziemiach polskich prowadzi autorów do wniosku, że wymieniona w tytule książki pierwsza okupacja niemiecka nie była totalitaryzmem. Prowadziła jednak do przemian w kulturze i myśli politycznej Niemiec, które miały w przyszłości skutkować totalitaryzmem II wojny.

Józef Dowbor-Muśnicki
Historia Polski, Książki,

Józef Dowbor-Muśnicki 1867-1937 / Rafał Sie(...)

  • Autorzy:  Rafał Sierchuła, Wojciech Jerzy Muszyński
  • Wydawca:  Instytut Pamięci Narodowej, Poznań – Warszawa, 2018
  • ISBN:  978-83-8098-570-4
  • Oprawa:  twarda
  • Liczba stron: 255, [1]

Generała Józefa Dowbora-Muśnickiego wspomina się ostatnio najczęściej w kontekście 100. rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Warto jednak przypomnieć, że zanim w styczniu 1919 roku trafił on do Wielkopolski, aby przejąć dowództwo Powstania, tworzył I Korpus Polski podczas I wojny światowej, a wcześniej przez wiele lat służył w armii carskiej. Wychowany w domu w duchu polskości, przez całe swoje życie pozostawał polskim patriotą, który jako żołnierz walczył o niepodległą Polskę. Po przejściu w stan spoczynku generał osiadł na stałe w podpoznańskim Lusowie, gdzie obecnie znajduje się Muzeum Powstańców Wielkopolskich w dużej mierze poświęcone jego osobie.

W albumie Józef  Dowbor-Muśnicki  1867-1937  wydanym przez Instytut Pamięci Narodowej autorzy ukazali całe życie generała oraz jego dokonania. Publikacja zawiera ponad 260 zdjęć, w tym wiele dotąd niepublikowanych, przedstawiających koleje losu bohatera książki i jego rodziny. Część albumową poprzedza rozdział biograficzny „Droga życia Józefa Dowbora-Muśnickiego”. R. Sierchuła i W. J. Muszyński przypomnieli w nim m.in. jakże ważny fragment testamentu generała, który podsumowując swoje życie napisał, że: „dołożył wszelkich swych możliwości dla wskrzeszenia Polski w jej byłej chwale i potędze”.