Upamiętnienie 33. rocznicy udostępnienia akt Stasi
#Niemcy #historia #Stasi #NRD #akta #SED #archiwum
W dniu 15.01.2023 r. minęła 33. rocznica zajęcia przez demonstrantów podczas rewolucji pokojowej w 1990 r. Stasi-Zentrale w Berlinie-Lichtenbergu. Dzięki temu udało się uratować i zabezpieczyć setki tysięcy akt zgromadzonych przez Stasi, chroniąc je przed zniszczeniem przez funkcjonariuszy urzędu. Po dziś dzień stanowią one cenne źródło informacji do rozliczenia się z okresem bezprawia SED (Sozialistische Einheitspartei Deutschlands), partii pełniącej kierowniczą rolę w NRD.
Przez lata aparat służb bezpieczeństwa zapewniał SED posłuch i panowanie w państwie poprzez nadzorowanie i prześladowanie obywateli, szpiegowanie, zmuszanie do donosicielstwa, aresztowania etc. Więźniów politycznych przetrzymywano w centralnym areszcie śledczym w Hohenschönhausen, gdzie byli maltretowani fizycznie i psychicznie. Fakt, że dzisiaj można prześledzić metody działania Stasi, zawdzięcza się odwadze osób, którzy w grudniu 1989 r. opanowali powiatowe i okręgowe oddziały Stasi w niektórych miastach i zapobiegli niszczeniu zgromadzonych tam dokumentów. Punktem kulminacyjnym tych działań była wielka manifestacja zorganizowana przez „Nowe Forum” (Neues Forum) 15.01.1990 r. w Berlinie, które wezwało do rozwiązania Ministerstwa ds. Bezpieczeństwa (MfS) „bez użycia siły”. Wiele tysięcy obywateli b. NRD zareagowało i opanowało główną siedzibę Stasi.
Ocalone i zabezpieczone akta zostały zarchiwizowane i umieszczone w nowo utworzonym (1990) Urzędzie ds. Akt Stasi (Stasi-Unterlagen-Behörde), zwanym też Urzędem Gaucka. Dokumenty zostały następnie udostępnione publicznie, zgodnie z zapisami specjalnej Ustawy dot. Akt Stasi określającej warunki, jakie należy spełnić, by móc z nich korzystać.
Obecnie upamiętniono rocznicę tamtych znaczących dla historii Niemiec wydarzeń. Na terenie siedziby dawnego MfS, gdzie mieści się teraz Campus na rzecz Demokracji (Campus für Demokratie), odbywały się przez cały dzień różnego rodzaju imprezy z tej okazji. Program obchodów był zróżnicowany i obejmował m.in. oprowadzanie po całym terenie, a także zwiedzanie z przewodnikiem wystaw w Muzeum Stasi oraz Archiwum Opozycji NRD-owskiej. Można też było uczestniczyć w specjalnym spacerze audiowalk, w pokazach filmowych i dyskusjach. Stworzono także możliwość wglądu do akt wskazanych przez osoby zainteresowane.
Od września 2020 r. Archiwum Akt Stasi znajduje się w gestii Archiwum Federalnego (Bundesarchiv). Zawiera ono ponad 111 km akt, a także ogromną liczbę dokumentów w postaci fotografii, filmów i zapisów dźwiękowych, przechowywanych w różnych filiach Archiwum Federalnego. Dokumenty są udostępniane dla celów badawczych, a także na wniosek osób prywatnych. Wgląd do nich mają również dziennikarze, zgodnie z regułami określonymi w Ustawie.
W dalszym ciągu obserwuje się duże zainteresowanie zdobywaniem informacji i poszerzaniem wiedzy na temat b. NRD i jej przeszłości, o czym świadczy liczba składanych wniosków z prośbą o wgląd do akt, utrzymująca się wciąż na wysokim poziomie, np. w 2022 r. złożono ich aż 30 tys.
Minister stanu ds. kultury Claudia Roth zwróciła uwagę, że akta Stasi są nie tylko nieocenionym źródłem informacji do rozrachunku z działalnością SED, ale dla wielu osób oznaczają też możliwość częściowego uporania się z ich osobistą historią. Jak podkreśliła, rozliczanie się z bezprawiem SED i podtrzymywanie pamięci o ofiarach dyktatury tej partii są dla rządu RFN bardzo ważnym zobowiązaniem. Rząd zdecydowanie przeciwstawia się jakiemukolwiek bagatelizowaniu i relatywizowaniu dyktatury SED.
Kwestia rozliczania się z przeszłością b. NRD leży w gestii pełnomocnika rządu federalnego ds. kultury i mediów (BKM). Jemu też podlega Archiwum Federalne wraz z Archiwum Akt Stasi. Ponadto z budżetu BKM jest również finansowana działalność federalnej fundacji zajmującej się rozrachunkiem z dyktaturą SED (Bundesstiftung zur Aufarbeitung der SED-Diktatur), a także Miejsc Pamięci, jak również programy edukacyjne związane z tym tematem. (M. Wagińska-Marzec)
17 stycznia 2023